Pozytywizm to epoka, która pojawiła się w drugiej połowie XIX wieku, w dużej mierze jako reakcja na emocjonalny i pełen uniesień romantyzm. Jej nazwa pochodzi od filozofii Augusta Comte’a, głoszącej, że prawdziwa wiedza powinna opierać się na faktach i naukowych obserwacjach. Pozytywiści wierzyli w postęp, edukację i rozwój społeczny jako klucz do poprawy losu jednostki i narodu.
W Polsce epoka ta miała szczególne znaczenie – po upadku powstania styczniowego odrzucono romantyczny zryw zbrojny, zastępując go programem pracy organicznej i pracy u podstaw.
Literatura, sztuka i nauka miały służyć nie tylko estetyce, ale przede wszystkim społecznemu pożytkowi. Pozytywiści stawiali na realizm, racjonalizm i zaangażowanie obywatelskie. Była to epoka wielkich przemian technologicznych, industrializacji i wzrostu znaczenia miast. Zarazem jednak była to epoka wielkich nierówności, dlatego pozytywiści podejmowali tematy emancypacji kobiet, poprawy losu chłopów czy asymilacji Żydów.
Epoka ta uczyła odpowiedzialności za wspólnotę i pokazywała, że prawdziwa wolność i niepodległość zaczynają się od edukacji, pracy i solidarności społecznej.