Motyw natury i cywilizacji to odwieczny motyw literacki, pokazujący napięcie między pierwotnym a ucywilizowanym światem. Natura bywa symbolem wolności, harmonii, piękna i sił wyższych. Cywilizacja reprezentuje porządek, normy społeczne, technologię i rozwój.
W literaturze antycznej natura często była tłem boskich interwencji i działań bohaterów. W średniowieczu natura ukazywana była w kontekście symboliki religijnej i moralnej. Renesans celebruje przyrodę, piękno krajobrazu i harmonię świata. Barok wprowadza kontrasty między doczesnym światem cywilizacji a nietrwałością ludzkiego życia. Pozytywizm stawia na rozwój cywilizacji, nauki i pracy organicznej, ale zauważa też wpływ człowieka na środowisko. Młoda Polska eksploruje przyrodę jako przestrzeń metafory, nastroju i symbolu duchowego. Dwudziestolecie międzywojenne pokazuje naturę w literaturze realistycznej i modernistycznej, często zestawiając ją z urbanizacją i industrializacją. Współczesność bada relacje człowieka z przyrodą w kontekście ekologii, technologii i zmian klimatycznych.
Natura bywa w literaturze romantycznej symbolem uczuć, wolności i tęsknoty. Cywilizacja może być źródłem konfliktów, alienacji i ograniczeń jednostki. Motyw ten ukazuje, jak człowiek wpływa na świat i jakie są tego konsekwencje. Natura i cywilizacja tworzą kontrast między tym, co pierwotne i naturalne, a tym, co sztuczne i stworzone przez człowieka. W poezji przyroda staje się metaforą emocji, a w prozie przestrzenią wydarzeń i działań bohaterów. W dramacie zestawienie natury i cywilizacji często prowadzi do konfliktu między wolnością a normą. Literatura współczesna bada również skutki technologii i globalizacji dla natury i człowieka. Motyw natury i cywilizacji jest uniwersalny i obecny w każdej epoce literackiej. Pokazuje dynamikę świata, rozwój ludzkości i duchowe poszukiwania jednostki.