Historie niszowe to dzieje wydarzeń, osób i zjawisk, które często pozostawały na marginesie „wielkiej historii”, a jednak miały znaczący wpływ na rozwój społeczeństw.
W przeciwieństwie do dziejów wielkich bitew, władców czy imperiów, historie niszowe skupiają się na życiu codziennym, lokalnych wspólnotach, kulturach mniejszości czy zapomnianych tradycjach. Opowiadają o rzemieślnikach, chłopach, podróżnikach, kobietach czy dzieciach, którzy w kronikach rzadko byli bohaterami. Niszowe opowieści ukazują, jak wyglądało życie w średniowiecznej wsi, w renesansowym mieście czy w barokowym klasztorze.
W historii niszowej ogromną rolę odgrywają pamiętniki, listy, podania i folklor, które zachowują głos zwykłych ludzi. Badanie tego typu źródeł pokazuje, jak ludzie myśleli, czuli i jak radzili sobie z wyzwaniami epoki. Historie niszowe obejmują także dzieje mniejszości narodowych, religijnych i etnicznych, często spychanych na margines społeczeństwa. W ich ramach bada się też historie lokalne – małych miast, regionów i wspólnot, które wnoszą własne tradycje i wartości do szerszej kultury. Historie niszowe zwracają uwagę na życie codzienne, np. sposoby gotowania, ubierania się czy organizowania pracy. Zawierają opowieści o medycynie ludowej, magii i przesądach, które współistniały z nauką i religią.
Często w tych narracjach pojawia się perspektywa dzieciństwa, starości, chorób czy niepełnosprawności, tematów pomijanych w oficjalnych dziejach. Historie niszowe badają także subkultury, ruchy artystyczne i społeczne, które nie dominowały, lecz miały wpływ na rozwój idei. Współczesna historiografia coraz częściej docenia takie podejście, ponieważ pokazuje pełniejszy obraz przeszłości. W literaturze historie niszowe inspirują twórców, którzy sięgają po losy zwykłych bohaterów, jak w powieściach historycznych czy reportażach.
Historie te przybliżają życie grup, które nie miały własnych kronikarzy ani historyków. Niszowe badania poszerzają tradycyjne ujęcie historii, pozwalając zrozumieć, że dzieje tworzą nie tylko królowie i generałowie, ale też zwykli ludzie. Dzięki nim lepiej pojmujemy różnorodność kulturową, społeczną i obyczajową dawnych czasów. Historie niszowe to także opowieści o językach, które zanikły, o religiach, które nie przetrwały, i o społecznościach, które zostały zapomniane. To niezwykle wartościowe źródło wiedzy o bogactwie ludzkiego doświadczenia.