Historia romantyzmu ściśle związana jest z wydarzeniami przełomu XVIII i XIX wieku. Epoka narodziła się w Niemczech, Anglii i Francji, a następnie rozprzestrzeniła się na całą Europę. Jej źródłem były przemiany polityczne – rewolucja francuska, wojny napoleońskie i rewolucje narodowe – które zmieniały mapę kontynentu. Romantyzm stanowił odpowiedź na kryzys oświeceniowego racjonalizmu i wyrażał potrzebę głębszego przeżywania życia. W Niemczech kluczową rolę odegrali filozofowie, tacy jak Fichte czy Schelling, oraz literaci – Goethe i Schiller.
W Anglii romantyzm rozpoczęli poeci tacy jak Wordsworth, Coleridge czy Byron, którzy stworzyli wzorzec romantycznego buntownika. We Francji romantyzm rozwijał się w twórczości Hugo i Musseta, łącząc literaturę z problemami społecznymi. W Polsce epoka ta miała szczególny wymiar, ponieważ zbiegła się z okresem zaborów i walki o niepodległość.
Romantyzm polski stał się wyrazem ducha narodowego, czego dowodem jest twórczość Mickiewicza, Słowackiego i Krasińskiego. Historia romantyzmu to także historia idei wolnościowych, mistycznych i mesjanistycznych, które kształtowały świadomość całych narodów. Epoka ta, choć zakończyła się w połowie XIX wieku, wywarła ogromny wpływ na dalszy rozwój kultury i sztuki.